Almere

In het voorjaar van 2023 kloppen bezorgde ouders van een Wmo-cliënt aan bij de SP-fractie in Almere. Wat volgt is een maandenlange strijd waarin misstanden bij zorgbedrijf DBA aan het licht komen, cliënten en begeleiders elkaar vinden in hun verzet, en de gemeente uiteindelijk gedwongen wordt in te grijpen. Deze tijdslijn schetst de lange weg die Lotte samen met anderen heeft afgelegd: van onmacht en intimidatie, naar saamhorigheid, erkenning, gerechtigheid en uiteindelijk bevrijding. Een verhaal over solidariteit en volharding.

Zie ook ons dossier over zorgbedrijf DBA

Iemand stelt de vraag

Op 19 mei 2023 krijgt de SP-fractie bezoek. Het zijn de bezorgde ouders van Lotte. Ze zijn ten einde raad. Lotte (niet haar echte naam) krijgt “Zorg in Natura” vanuit de Wmo van zorgbedrijf Deskundige Begeleiding Autisme (DBA) en bewoont via hetzelfde zorgbedrijf in onderhuur een woning van de Alliantie.

Aanvankelijk gaat alles goed, maar nu is er een conflict. DBA stuurt onverwacht aan op een zorgplan met veel meer uren, uren die Lotte niet nodig heeft. Lotte stelt daar een vraag over: “Waarom is het zorgplan niet gericht op mijn zelfredzaamheid, zodat ik uiteindelijk juist minder zorg nodig heb?” DBA geeft geen antwoord en blijft bij haar standpunt. Ze krijgt de keus: “Je mag in je appartement blijven wonen als je ons zorgplan accepteert, zo niet dan moet je je huis uit.” Het is voor Lotte een onmogelijke keuze die heel veel stress veroorzaakt: ”Wat moet ik doen? Zonder zorg dakloos op straat, of veel te zware zorg accepteren?”

De ouders van Lotte kloppen bij de gemeente aan voor hulp, maar komen met hen niet verder. De SP-fractie luistert aandachtig. Is Lotte de enige met dit probleem?

Meldpunten

Om antwoord te krijgen op deze vraag opent de SP Hulpdienst het Meldpunt ZorgDakloos en brengt dit met een persbericht naar buiten. Inderdaad, Lotte blijkt niet de enige. Hoewel cliënten vrezen voor represailles van DBA, maakt het merendeel uiteindelijk toch een melding. Daarbij komen ook signalen binnen dat begeleiders tegen dezelfde problemen aanlopen. De hulpdienst opent speciaal voor hen het Meldpunt ZorgHartzeer. De meldingen die binnenkomen zijn alarmerend: binnen DBA heerst een angstcultuur: machtsmisbruik en psychische chantage zijn aan de orde van de dag. 

Wat is er aan de hand?

Een kort overzicht. In 2022 kondigt de gemeente aan dat ze per 1 januari 2024 stopt met DBA als gecontracteerde aanbieder van Zorg in Natura (ZiN) vanuit de Wmo. De SP vermoedt dat de gemeente dit besluit neemt omdat ze vooral wil inzetten op herstel en vooruitgang van Wmo cliënten. Is dit de reden waarom DBA geen nieuw contract krijgt? Om financieel niet kopje onder te gaan, schuwt DBA geen enkel middel om Lotte en andere Wmo-cliënten naar de Wet Langdurige Zorg (Wlz) te duwen. Immers, de Wlz-vergoedingen worden aan DBA uitgekeerd door het Zilveren Kruis Zorgkantoor en de Wlz-tarieven zijn aanzienlijk hoger dan de Wmo-tarieven van de gemeente.

Samen sterk

De hulpdienst maakt persoonlijk contact met iedere melder en zorgt voor verbinding. Cliënten en begeleiders beseffen dat ze niet alleen staan met hun problemen. “Ieder voor zich” maakt plaats voor “samen sterk” en gezamenlijk onderneemt men actie naar de gemeente. De SP maakt persberichten en de media publiceren met regelmaat over de problemen bij DBA. De druk op DBA en de gemeente om tot een oplossing te komen neemt toe. Voor de cliënten met een autisme diagnose komt de onzekerheid extra hard aan. Hoe lang kunnen zij de spanning nog aan? Kan er vanuit de gemeenteraad een oplossing komen?

Actie en fractie

De SP-fractie zit niet stil. Ze spreekt met ambtenaren en stelt herhaaldelijk vragen aan het college. Wat gaat de gemeente aan de misstanden bij DBA doen? De gemeente start gesprekken met alle betrokken cliënten en hun ouders, maar pas in juni 2024 onderneemt de verantwoordelijke wethouder daadwerkelijk actie.

Rechtszaken

Ondertussen kiest DBA voor de juridische weg en gaat frontaal in de aanval. In augustus 2023 spant het zorgbedrijf een kort geding aan tegen Lotte met de eis dat ze haar appartement moet ontruimen, omdat ze de zorgovereenkomst niet zou nakomen. De kantonrechter wijst de eis af, maar DBA laat het er niet bij zitten en kondigt een bodemprocedure aan. Die laat lang op zich wachten. Lotte twijfelt of ze de handdoek in de ring moet gooien, maar ze zet door, want: “Uiteindelijk doe ik dit niet alleen voor mezelf, maar voor iedereen die door DBA onrecht wordt aangedaan.”

Na nog een jaar van beklemmende onzekerheid volgt de zitting. Lotte verklaart aan de rechter: “Ik vind het niet te bevatten dat ik voor de tweede keer in de rechtbank sta, terwijl ik helemaal niets fout heb gedaan.” Eind oktober 2024 is de uitspraak: alle vorderingen van DBA worden opnieuw afgewezen. DBA heeft onvoldoende onderbouwd dat Lotte zich niet aan de zorgovereenkomst heeft gehouden. Maar de rechter oordeelt ook dat ze bij DBA zorg moet afnemen om haar recht op wonen te behouden. De twee partijen zouden dus met elkaar in gesprek moeten gaan om tot een vergelijk te komen. Door onverwachte ontwikkelingen zal dit gesprek nooit plaatsvinden.

Gemeente

Op 27 juni 2024 stelt de SP-fractie nogmaals mondelinge vragen en gaat de gemeente eindelijk overstag. Wethouder Froukje de Jonge noemt de situatie bij DBA ongewenst en verontrustend. Ze kondigt aan dat ze gaat ingrijpen en er alles aan doet om te voorkomen dat kwetsbare DBA cliënten op straat komen te staan: “We hebben inmiddels alle betrokken ouders en deels ook de jongeren gesproken, en om een aantal jongeren maken we ons echt ernstig zorgen. Waar we aanvankelijk kozen voor zorgvuldigheid boven snelheid, hebben we dat inmiddels omgedraaid. Snelheid is geboden, dus we grijpen nu in.” De wethouder meldt ook dat lopende onderzoeken door GGD Flevoland naar de kwaliteit van de zorg van DBA doorgaan. Deze onderzoeken gaan als eerste over de situatie van Lotte en vervolgens over vijftien andere cliënten.

GGD

Het GGD concept-rapport over de situatie van Lotte velt een vernietigend oordeel over DBA. Tot ieders verbijstering is dit reden voor DBA om in een kort geding te eisen dat het rapport wordt aangepast en het onderzoek naar de vijftien andere cliënten wordt gestopt. Tijdens de zitting zijn ook Lotte en haar ouders aanwezig. Ze luisteren naar de advocaat van DBA en zijn onthutst: "Het pleidooi hangt als los zand aan elkaar." Op 26 november 2024 is de uitspraak. De rechter is duidelijk: “DBA heeft niet aannemelijk gemaakt dat het rapport onjuiste informatie of feitelijke onjuistheden bevat.” Hiermee verliest DBA de derde rechtszaak op rij en is voor de GGD de weg vrij om de verontrustende meldingen van alle vijftien DBA cliënten in het onderzoek te betrekken.

Faillissement

Op 20 december 2024 valt het doek voor DBA. Rechtbank Midden-Nederland spreekt het faillissement uit van Stichting DBA en DBA BV en wijst een curator aan om het faillissement af te handelen. De gemeente meldt: "Iedereen kan zorg blijven ontvangen en blijven wonen." Ondertussen ondersteunt de gemeente samen met de Alliantie en Zorgkantoor het Zilveren Kruis alle getroffen cliënten: "We zoeken voor iedereen zorgvuldig naar een oplossing."

Bevrijding

De curator meldt dat Omega Groep de zorg voor Wlz cliënten overneemt. Voor Wmo cliënten pakt de afwikkeling van het faillissement gunstig uit. De koppeling van wonen en zorg, die hen twee jaar lang in een wurggreep hield, wordt verbroken. Alle Wmo cliënten krijgen een eigen huurcontract bij de Alliantie en zijn vrij om een passende zorgaanbieder te kiezen. De gemeente heeft daarvoor al ruim voor het faillissement een persoonsgebonden budget (pgb) toegekend. Lotte is beduusd en kan het nauwelijks geloven. Op 11 maart 2025 tekent ze haar eigen huurcontract met de Alliantie: “Mijn leven stond twee jaar lang stil, nu kan ik eindelijk aan mijn herstel werken. Ik ben vrij!”

Lotte stelde de vraag

In zijn gedicht “Iemand stelt de vraag” beschrijft Remco Campert het treffend: "Verzet begint niet met grote woorden maar met kleine daden. Jezelf een vraag stellen, daarmee begint verzet, en dan die vraag aan een ander stellen”. Lotte stelde de vraag: “Waarom moet ik onnodig extra zorg
afnemen en wordt ik mijn huis uitgezet als ik daar bezwaar tegen maak?” Het moedige verzet van Lotte maakte onrecht zichtbaar, mobiliseerde solidariteit en dat leidde na een lange, volhardende strijd tot haar bevrijding en de bevrijding van een grote groep mede-cliënten.

De vraag van Lotte kwam voor SP Almere niet uit de lucht vallen. In het lokale verkiezingsprogramma 2022 is er al volop aandacht voor misstanden: “Het welzijn van zorgvragers is het doel, niet het commerciële gewin van zorgaanbieders.” Voor DBA was commercieel gewin belangrijker dan het welzijn van haar cliënten, met als wrange uitkomst een faillissement waarmee ze ook het welzijn van een aantal tevreden gehouden cliënten op het spel zette. Het is nu aan de Omega Groep om de cliënten die zij overneemt, in alle vrijheid passende zorg te bieden, in nauwe samenwerking met het Zorgkantoor en de Alliantie. Maar de echte oplossing is structureel: de marktwerking moet uit de zorg. De zorgmarkt leidt tot ontsporingen waarbij onder aan de streep altijd overheden met belastinggeld moeten bijspringen. De zorg is van publiek belang en mag nooit failliet gaan, daarom hoort het niet thuis op de markt maar bij de overheid.

Tot slot

Op 17 maart 2025 krijgt de SP-fractie bezoek. Het zijn Lotte en haar ouders. Ze brengen bloemen, taart en mooie woorden mee, die eindigen met de overhandiging van een kaart waarop geschreven staat: “Jullie niet aflatende steun was hartverwarmend. Zonder jullie hadden we het niet gered. Heel erg bedankt voor alles.”

“Lotte, we wensen je alle geluk van de wereld toe. Je hebt iets in gang gezet waarmee je jezelf oversteeg. Daar mag je trots op zijn. De strijd heeft je sterker gemaakt. Je kunt het leven aan.“