Almere

Onderstaande artikel is op 2 maart 2011 in de Volkskrant geplaatst.

Saba Sarfraz gemeenteraadslid voor de SP in Almere. Zij betoogt dat de politiek het polariserende taalgebruik van de PVV kan bestrijden door uit haar ivoren toren te komen en met gevoel naar de burger te luisteren.

Adri Duivesteijn schreef over het taalgebruik van de PVV en de morele in plaats van juridische aspecten daarvan (Opinie & Debat, 22 februari). Ook ik erger me aan het grove, polariserende taalgebruik van de PVV. Maar in plaats van, regentesk, vanuit een ivoren toren, zittend in comfortabel pluche, kritiek te leveren, luister ik liever met mijn hart en verstand naar wat Ingrid en Henk, Achmed en Fatima, Eli en Rachel te zeggen hebben. Om er achter te komen waarom dit schelden en dit polariserend taalgebruik zo veel mensen aanspreekt. Maar vooral: wat wij als politici er van kunnen en moeten leren.

Verjaardagsfeestje
Verplaats je eens in de mensen die op jou en mij stemmen. Stel je eens een verjaardagsfeestje voor buiten de grachtengordel van Amsterdam, gewoon in de stedenwijk in Almere. Achmed, Eli en Henk zijn in een felle discussie verwikkeld over de vraag of Almere nu wel of niet moet groeien. Zinnen als ‘Ik ben hier gekomen om buiten te wonen, als ik beton had willen hebben, was ik wel in Amsterdam gebleven’, ‘Ik wil dat mijn kinderen hier uit kunnen gaan, in plaats van op hun 15de voor een avondje stappen naar Amsterdam te moeten’ en ‘Maar zo’n grote stad trekt meer ellende en criminaliteit aan’ vliegen over tafel.

En dan keren ze zich tot jou, want jij bent tenslotte hun wethouder, hun gemeentebestuurder. Denk je dat zinnen als ‘een cultuur van consensus’ en ‘prevaleerde een groter gedeeld belang’, denk je dat woorden als ‘de schaalsprong’ of ‘een hostel voor onder anderen drugverslaafden met psychiatrische problemen’ begrepen worden?

Afstand
Met dit soort taalgebruik hebben veel politici zich op een afstand van de kiezer geplaatst. Politiek is de kunst van het vertalen van het debat naar hoofdlijnen en deze in klip en klare taal weergeven. En doordat de meeste politici dat niet hebben gedaan is er, om met George Orwell te spreken, bij al deze Henks, Achmeds en Eli’s sprake van wantrouwen: ‘Onoprechtheid is de grote vijand van helder taalgebruik. Als er een verschil is tussen de doeleinden die men beweert na te streven en de werkelijke doeleinden, zal men bijna instinctief gebruik gaan maken van lange woorden en gemeenplaatsen, als een octopus die wolken inkt verspreidt’ (met dank aan Frits Bolkestein in Onze Taal).

Het is dus de fout van alle politici sinds Den Uyl en Van Agt, dat de PVV met haar polariserende taalgebruik zoveel aanhang heeft gekregen. Wat nodig is, is gewoon echt luisteren, niet alleen met Rede, maar juist ook met Gevoel, en vervolgens moeilijke vraagstukken terugbrengen tot hun kern, zonder al die mitsen en maren.

Gevoelsaspect
Vooral dat gevoelsaspect is essentieel. Gevoelens kun je niet met Rede wegnemen. Je kunt wel aantonen dat Almere objectief gezien een veilige stad is (wat klopt), tegelijk blijkt uit onderzoek onder de Almeerse bevolking uit 2010 dat ‘de beoordeling van de veiligheid in Almere in de afgelopen drie jaar achteruit is gegaan en bewoners zich onveiliger zijn gaan voelen. Dit geldt voor alle gebieden in Almere.’

Als de politiek het gevoelsaspect ontkent door te zeggen ‘het is niet zo, kijk maar’, voelen de burgers zich bedrogen en geeft dat ruimte aan polariserende schreeuwers in en buiten de politiek.

Taalgebruik
Dat gevoelsaspect zit ook in het taalgebruik. Je geeft zelf al het voorbeeld van de ‘hostel voor drugsverslaafden met psychiatrische problemen’. Verplaats je weer eens in de positie van Ingrid, Fatima of Rachel: hostel klinkt gevoelsmatig als hotel. En hotel klinkt als luxe, duur. ‘Drugsverslaafden’ klinkt als rondslingerende naalden, wat gevaarlijk is voor onze kinderen. Psychiatrische problemen klinkt als nachtelijk geschreeuw en onvoorspelbaar gedrag. Noem het ‘Centrale opvang om te voorkomen dat drugverslaafden ’s nachts rondzwerven en de stad onveilig maken’, en het is voor iedereen veel duidelijker wat de echte bedoeling is van het gemeentebestuur.

In het bijzonder de partijen die de afgelopen decennia regeringsmacht hebben gehad, zoals de PvdA, het CDA en de VVD hebben zelf de ruimte geschapen voor polariserende schreeuwers.

Klare taal
En de politiek zelf kan daar ook wat aan doen. Door weer uit de ivoren torentjes te komen en met echt gevoel te luisteren. Geen wollig, verhullend taalgebruik meer, maar complexe zaken terugbrengen tot de kern en dit in klare taal verwoorden.

En ook door je echte emoties te tonen. En als dat gepaard gaat met een krachtiger taalgebruik, dan kun je later altijd nog je excuses aanbieden. In ieder geval ben je dan op beide momenten helder. En dat mogen onze kiezers van ons verwachten.